บ้านโบราณยัป ซานดิเอโกมีต้นกำเนิดย้อนไปถึงช่วงที่ฟิลิปปินส์ตกเป็นอาณานิคมของสเปนในช่วงทศวรรษที่ 1600 และต่อมาได้กลายมาเป็นพิพิธภัณฑ์ที่สะท้อนให้เห็นอดีตของผู้ตั้งรกรากชาวจีนในเมืองนี้ ว่ากันว่าบ้านหลังนี้เป็นบ้านทรงจีนหลังแรกๆ ที่มีการสร้างนอกประเทศจีน ค้นพบการผสมผสานวัฒนธรรมจีนและสเปนที่มีความแปลกแต่ก็ลงตัว และได้แทรกซึมเข้ามาในประเทศฟิลิปปินส์กว่าศตวรรษที่ผ่านมา
สังเกตโครงสร้างตัวบ้านที่ทำมาจากส่วนผสมของไม้และหินปะการัง มาพร้อมกับหลังคาโค้งกระเบื้องสีแดง เพลิดเพลินกับธรรมชาติสีเขียวโดยรอบจากต้นไม้ในกระถางที่วางอยู่สองริมข้างทางเข้าตัวบ้าน
เดินเข้าไปในตัวบ้าน พลางแหงนหน้ามองโคมไฟระย้าที่ห้อยไว้อย่างหรูหรา และพินิจดูภายในเพดานกระเบื้องสีแดงที่มุงไว้บนโครงไม้สีทะมึน เสียงอี๊ดอ๊าดจากพื้นไม้และเสียงสะท้อนที่ก้องไปทั่วบ้านจะทำให้คุณหวนรำลึกถึงวันวานในอดีต ลองจินตนาการถึงครอบครัวและมิตรสหายที่เคยพำนักและใช้เวลาคลุกคลีอยู่ในบ้านหลังนี้เมื่อกว่าศตวรรษที่แล้ว พลางชมรูปปั้นอันงดงามตระการตาและผลงานศิลปะที่รวบรวมจัดวางโดยวาล ซานดิเอโก นักออกแบบ
มีการคาดการณ์คร่าวๆ ว่าบ้านหลังนี้สร้างขึ้นในระหว่างปี 1675 ถึง 1700 โดยพ่อค้าชาวจีนนามว่าดอน ฆวน ยัปสร้างไว้เป็นบ้านพักสำหรับตนเองกับดอนญ่า มาเรีย โฟลริโด ภริยาของเขา ศึกษาเกี่ยวกับประวัติลูกหลานและวงศ์วานว่านเครือของตระกูลนี้ อย่างผู้นำเขตปาเรียน (Parian) ก็แต่งงานเข้าตระกูลนี้ในช่วงทศวรรษที่ 1880 ลองพินิจดูว่าบุคคลเหล่านั้นเป็นใครบ้างในภาพวาดเมืองเซบูในอดีต และพินิจพิเคราะห์มรดกประจำตระกูลที่ตกทอดจากรุ่นสู่รุ่นอย่างเช่น เฟอร์นิเจอร์ในยุคโบราณ และไหที่ทำจากดินเหนียวซึ่งไว้ใช้เก็บน้ำ
บ้านโบราณยัป ซานดิเอโกทำให้เราได้เรียนรู้เกี่ยวกับรูปแบบสถาปัตยกรรมของบ้านในเมืองเซบูเมื่อหลายศตวรรษก่อน รวมทั้งเกร็ดความรู้ที่ว่าบ้านส่วนใหญ่ในอดีตมักจะมี 2 ชั้น การเข้าชมบ้านและพิพิธภัณฑ์มีค่าใช้จ่ายเล็กน้อย เปิดให้บริการทุกวันจากช่วงเช้าถึงช่วงเย็นๆ
บ้านโบราณยัป ซานดิเอโกตั้งอยู่ในย่านปาเรียน ซึ่งอยู่ในบริเวณตะวันออกเฉียงใต้ของเมืองเซบู ขึ้นรถจี๊ปนีย์มาลงที่ป้ายมาบินี สตรีท (Mabini St.) หรือซูลวยตา สตรีท (Zulueta St.) และตื่นตาตื่นใจกับรูปปั้นและทิวทัศน์ ณ อนุสรณ์สถานมรดกวัฒนธรรมแห่งเมืองเซบู (Heritage of Cebu Monument) ที่อยู่ใกล้ๆ และลองเดินไปตามถนนโคลอน (Colon Street) ซึ่งเป็นหนึ่งในถนนที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศฟิลิปปินส์
